2 oktober 2014, Verhalenhuis Belvedère Rotterdam
Hoe kom je tot een betere afstemming tussen gemeente en zelfbeheerinitiatieven? En wat raad je toekomstige initiatiefnemers aan?
Zelfbeheer gaat niet vanzelf - onder dit motto organiseerden de Veldacademie, Creatief Beheer, Groen Dichterbij, de Kenniswerkplaats Leefbare Wijken en Stadsbeheer/Gemeente Rotterdam een praktijkmiddag over zelfbeheer en co-creatie in de groene openbare ruimte. De middag was gericht op de uitwisseling van praktijkvoorbeelden en een betere afstemming tussen initiatieven en gemeente. Meer dan 90 Initiatiefnemers en ambtenaren gingen gezamenlijk aan de slag in het verhalenhuis Belvedere en formuleerden aanbevelingen voor zelfbeheer.
Plenair programma
Frank Schuring, hoofd gebiedsbeheer van de gemeente Rotterdam, verzorgde de aftrap van de middag. Hij benadrukte de veranderende rol van het Cluster Stadsbeheer na de invoering van het nieuwe bestuursmodel in maart 2014. Tot die tijd waren de deelgemeenten het eerste aanspreekpunt voor bewoners op het gebied van zelfbeheer en participatie. Nu is de verantwoordelijkheid overgedragen aan de gebiedscommissies. Stadsbeheer heeft nu de taak om de gebiedscommissie te adviseren over zelfbeheer en te zorgen dat er goede beheerafspraken gemaakt worden. Klik op deze link voor de presentatie van Frank Schuring
Op de inleiding van Frank Schuring volgde een kritische beschouwing van burgerparticipatie door Fred Sanders, daarop recent gepromoveerd aan de TU Delft. Fred Sanders doet onderzoek naar duurzame ontwikkeling door collectieve bewonersinitiatieven in de woningbouw. In zijn lezing plaatste hij huidige burgerinitiatieven in historisch perspectief en stelde dat wij als burgers de afgelopen decennia steeds meer opgaven hebben uitbesteed aan de overheid. Daarin zijn we te ver doorgeslagen en moeten we opnieuw leren bepaalde taken zelf in handen te nemen. Een proces dat volgens Fred Sanders nog zeer lang zal duren. Maar er is perspectief; burgers organiseren zich en professionals zijn nieuwsgieriger hoe hier mee om te gaan!
Workshops
Enquête zelfbeheerinitiatieven
Voorafgaand aan de praktijkmiddag werd door middel van een enquête onder buitenruimte-initiatiefnemers informatie verzameld over aanleiding, doel en omvang van groene burgerinitiatieven. Ook werd gevraagd naar organisatievorm, financieringsmodellen of succes- en faalfactoren. Aan de enquête hebben ca. 40 initiatiefnemers deelgenomen. Kenmerkend is dat de meeste van deze initiatieven minder dan 5 jaar actief zijn. De projectleiding ligt in handen van een kleine groep enthousiastelingen ondersteund door vrijwilligers uit de buurt. Aanleiding om het initiatief op te starten was in veel gevallen een verwaarloosd terrein, een overlastsituatie of de wens voor natuurbehoud. De doelstellingen zijn vaak meerledig: Het gaat de initiatiefnemers om de fysieke verbetering van de buurt, natuurbehoud en milieueducatie, maar ook willen zij ontmoeting tussen buurtbewoners stimuleren om het sociale klimaat in de buurt te verbeteren. Onderhoud en beheer wordt door de initiatieven op verschillende manieren georganiseerd. De helft van de deelnemende initiatieven doet dat zelfstandig, de overige initiatieven in samenwerking met de gemeente, woningcorporatie of een onderwijsinstelling.
Gesprekstafels
Van de deelnemers aan de enquête werden uiteindelijk 10 initiatieven uitgenodigd om hun project op de praktijkdag te presenteren. Bij de selectie werd gekeken naar voldoende variatie in ‘type’ initiatieven (bijvoorbeeld park, binnenterrein, geveltuin, moestuin, …) en zo veel mogelijk spreiding over Rotterdamse wijken. De initiatieven waren: Binnenterrein Noord/Evasie, Botanische Tuin Afrikaanderwijk, Buurtnetwerk Rhoon-Noord, Essenburgpark, Gouwplein Oud-Charlois, Groene Golf Delfshaven, Tuin op de Pier, Voedseltuin, Wollefoppengroen en Proefpark de Punt.
De initiatieven presenteerden hun project aan een kleine groep. Doel was om op basis van het voorbeeld een aantal aanbevelingen te formuleren waardoor toekomstige initiatiefnemer en de gemeente beter kunnen samen werken. Elke groep had de opdracht aanbevelingen te formuleren voor de gemeente en toekomstige initiatieven. Deze aanbevelingen werden aansluitend plenair voorzien van een reactie van Frank Schuring en Fred Sanders.
Uitkomsten
Wat bij alle groepen duidelijk werd was dat er behoefte is naar een eenduidig gemeentelijk beleid en één loket per gebied. Volgens de initiatiefnemers gaat veel energie verloren in de communicatie met de gemeente, terwijl ze zich vooral bezig willen houden met de uitvoering van hun initiatief en het aantrekken van meer vrijwilligers.
Overige uitkomsten zijn hier samengevat in adviezen aan de gemeente en adviezen aan de zelfbeheerinitiatieven.
Adviezen aan gemeente
Beleid
- Eenduidig gemeentelijk beleid met goede afstemming tussen clusters en gebieden
- Heldere communicatie: wees duidelijk wat (wettelijk) wel en niet kan
- Per gebied een aanspreekpartner met voldoende mandaat (én met goede overdrachtsregeling bij vakanties en afwezigheid)
- Meer vertrouwen in professionaliteit en capaciteiten van initiatiefnemers
Uitvoering
- Afspraken over gedeeld beheer gemeente/initiatief in gemeentelijk beheersysteem vastleggen
- Zorg dat klachten over het initiatief bij de initiatiefnemers terecht komen
- Centraal depot voor materialen die door initiatieven (her)gebruikt kunnen worden
Maatwerk
- Betrek bewonersinitiatieven als partner bij de stedelijke ontwikkeling
- Kijk kritisch naar de aanbestedingsregels en geef maatschappelijke initiatieven en sociale ondernemers de kans om mee te dingen
- Bij grote/complexe projecten: investeer in ‘groene verbinder’ zodat sociale én fysieke doelen gerealiseerd kunnen worden
- Ondersteun initiatieven met basisvoorzieningen (water, elektriciteit, toilet)
Adviezen aan initiatieven
- Besteed als initiatief veel aandacht aan marketing en kweek ambassadeurs
- Klein beginnen en initiatief langzaam laten groeien
- Zoek actief partners in de wijk
- Maak beheerafspraken en leg die vast in een onderhoudsplan
- Co-creatie gemeente/bewoners kost vaak veel tijd, calculeer dit in om frustratie te voorkomen
- Grote groeninitiatieven op natuurkaart laten zetten, meenemen in stedelijke vergroenings- en waterbergingsopgave
- Houd het contact vriendelijk dan los je lastige vragen beter op
- Vul niet alles van tevoren in en durf fouten te maken
Tot slot
In de afsluiting heeft Stadsbeheer aangegeven deze adviezen mee te nemen in de verdere uitwerking van de ondersteuning van groene burgerinitiatieven. Er wordt op dit moment gewerkt aan het vaststellen van uitgangspunten, waardoor initiatieven snel en op dezelfde manier verder geholpen kunnen worden. Ook vertelde stadsbeheer dat er onderzocht wordt of hergebruik van materialen mogelijk gemaakt zou kunnen worden. Daarbij neemt stadbeheer initiatief om de vragen die per initiatief aan de orde zijn gekomen schriftelijk te beantwoorden.
Fred Sanders sloot de discussie af met de boodschap aan de de trekkers van de initiatieven om niet op de gemeente te wachten, maar het heft zo veel mogelijk zelf in handen te nemen. De gemeente vraagt hij om vooral te luisteren naar bewoners en na te gaan wat de motivatie van burgers is om een initiatief op te starten.
Zie hier de filmimpressie van de middag: