De wijken Bospolder en Tussenwijken (BoTu) moeten in 2028 de eerste veerkrachtige wijken van Rotterdam zijn. Dat is de ambitie van het programma Veerkrachtig BoTu 2028. Veldacademie monitort de ontwikkeling van gemeenschapsveerkracht in deze wijken. Dit doen we onder andere door de netwerken in BoTu in kaart te brengen. We willen dat ons onderzoek niet alleen de veerkracht van de wijken meet, maar de netwerkvorming ook stimuleert en verdiept.
De veerkracht van de wijk
Hoe crisisbestendig zijn onze stadswijken? Als er onvoorziene en ontwrichtende gebeurtenissen plaatsvinden – denk aan de coronacrisis, een overstroming of een energiestoring – hopen we dat onze wijken zich adequaat aan kunnen passen aan nieuwe omstandigheden. Daarom werken binnen het programma Veerkrachtig BoTu 2028 bewoners, ambtenaren, ondernemers en woningcorporaties samen om de veerkracht van de wijk Bospolder-Tussendijken te versterken. Het programma experimenteert met fysieke én sociale interventies in de wijk om de veerkracht te vergroten.
Veerkrachtig BoTu werkt aan gemeenschapsvorming volgens de principes van Asset Based Community Development (ABCD). Dat betekent dat je stimuleert dat mensen krachtige gemeenschappen met elkaar vormen – en dat die gemeenschappen op hun beurt weer verbindingen aangaan met andere gemeenschappen of (formele en informele) organisaties. Netwerkvorming is dus de kern van het programma.
Veldacademie ondersteunt het programma door de ontwikkeling van veerkracht in het gebied te documenteren en te evalueren. Hoe veerkrachtig is de wijk? Waar zit ontwikkeling en waar is extra aandacht nodig? Ons onderzoek is actiegericht, wat wil zeggen dat we ook actief proberen bij te dragen aan de veerkracht van de wijk.
Wat is veerkracht? Er bestaat geen absolute meetlat voor sociale veerkracht. Daarom bekijken we de veerkracht van BoTu vanuit verschillende invalshoeken en vergelijken BoTu met andere wijken.
- We meten de sociale ontwikkeling van bewoners (waarbij we kijken naar factoren als veiligheidsgevoel, welzijn, vaardigheden, etc.).
- We brengen we de sociale structuur van de wijk in kaart: welke netwerken en initiatieven zijn er in de wijk, en hoe ontwikkelen deze zich?
- Een derde belangrijke poot van het onderzoek is governance, en dat gaat over de vraag: wie is aan zet in de wijk? Is dat de overheid, of kunnen bewoners ook zelf beslissingen nemen?
Uiteindelijk willen we dus niet alleen weten hoe het met de bewoners gaat, maar juist ook of ze zich organiseren en samen in actie kunnen komen – en hoe het programma Veerkrachtig Botu 2028 daaraan bijdraagt.
Sociale ontwikkeling (Sociale Index+)
De sociale ontwikkeling meten we met de Index+, een uitbreiding van de Sociale Index. Dit is het kwantitatieve deel van de monitor en biedt inzicht in hoe de wijk en haar bewoners zich ontwikkelen ten opzichte van het Rotterdams gemiddelde en drie geselecteerde focuswijken in Rotterdam-Zuid: Hillesluis, Afrikaanderwijk en Feijenoord.
Eerste resultaten: ervaren kwaliteit van leven in BoTu sterk achteruitgegaan
De jaren 2020 en 2021 kenmerkten zich door de coronacrisis, die veel impact heeft gehad in BoTu. Op de sociale index zagen we de laatste jaren een stijgende lijn. Deze lijn zet zich in de laatste meting niet door. De wijk blijft nog achter op het Rotterdams gemiddelde en ook is de positieve marge ten opzichte van de vergelijkingswijken grotendeels weggevallen. De daling blijkt vooral voort te komen uit een stevige daling op de subjectieve indicatoren. Wellicht heeft de coronacrisis hier een rol in gespeeld. Opvallend is dat bewoners uit Bospolder-Tussendijken hun kwaliteit van leven aanmerkelijk slechter beoordelen.
Sociale structuur
We inventariseren de sociale netwerken van de wijk door initiatieven in kaart te brengen en verhalen te documenteren. Van daaruit verkennen we welke netwerken in de wijk actief zijn en welke partijen met elkaar samenwerken aan de lokale opgave. Daarbij werken we samen met Stichting Wijkcollectie en organiseren verhalenwandelingen en verhalencafés in de wijk. Met deze cafés en wandelingen stimuleren we netwerkvorming in de wijk, en het zijn ook goede gelegenheden om data te verzamelen over wie op welke manier actief is in de wijk.
Eerste resultaten: meer coalitievorming in de wijk
Er komen meer initiatieven bij dan dat er weggaan in de wijk, ondanks de uitdagingen van de coronacrisis de afgelopen jaren. Wat ook opvalt is dat initiatieven verbinding met elkaar zoeken en coalities maken om sterker te staan bij bijvoorbeeld een aanbesteding. Zo is afgelopen jaar de Welzijnscoalitie ontstaan en ook het Energienetwerk XL is een voorbeeld van coalitievorming.
Governance
Ten slotte documenteren we hoe het bestuur in BoTu zich ontwikkelt door het programma Veerkrachtig BoTu 2028. Wie beslist over de uitvoering van het programma? In hoeverre is er inderdaad sprake van een responsieve overheid en instituties, zoals beoogd? Zijn de uitvoeringsorganisaties aangehaakt bij de netwerken van lokale initiatieven?
Eerste resultaten: de wijk gaat veel meer beslissingen nemen
Uit de eerste fase van ons onderzoek bleek dat de overheid (ambtenaren) nog altijd veel beslissingen nam vóór de wijk. Bewoners mochten wel adviseren, maar hadden geen mandaat. En dat terwijl het de bedoeling was om de wijk meer zelf uitvoering te laten geven aan het programma. Daarom is het bestuursmodel opnieuw ingericht, zodanig dat de wijk veel meer invloed krijgt op het bestuur. Het uitgangspunt hierbij is dat formele organisaties niet meer leidend zijn, maar faciliterend. De wijk heeft mandaat gekregen én budget om beleid mee te voeren. Er zijn projectleiders uit de wijk aangesteld die acht uur per week uitvoering geven aan het project. Een beoordelingscommissie vanuit de wijk beslist mee hoe het geld wordt uitgegeven.
Studenten brengen netwerken en initiatieven in kaart
De dataverzameling voor de monitor doen we in samenwerking met onze onderwijspartners. Zo hebben studenten van de Hogeschool Rotterdam de afgelopen drie jaar alle initiatieven en netwerken in de wijk geïnventariseerd. Zo brengen we in kaart welke activiteiten en netwerken er een bijdrage leveren aan ontwikkelingen in de wijk. Andere studenten onderzoeken de veerkracht van burgerinitiatieven of hoe veerkrachtig besturen in BoTu werkt en verandert.
De monitor in een nieuw jasje
Sinds 2022 presenteren we de monitor niet meer als een rapport, maar als een online website. Op de website zijn alle onderzoeksresultaten voor iedereen te raadplegen. Er is een kaart gemaakt waarop de netwerken en initiatieven ingetekend zijn. De website is primair bedoeld als verantwoording richting het bestuur, maar hij heeft ook een secundair doel: betrokkenen uit de wijk kunnen er terugvinden welke andere initiatieven er zijn, wat allicht de netwerkvorming verder stimuleert.
Lees meer over het programma Veerkrachtig BoTu2028 én de resultaten van ons onderzoek op: https://www.veldacademie.nl/veerkracht-monitor-botu
Tekening Coronakronieken, Studio NadiaNena