De gevolgen van de coronacrisis op het dagelijks leven van Rotterdammers zijn groot. Hoe veerkrachtig handelen bewoners in Rotterdamse buurten?
Aan het begin van de eerste lockdown in maart 2020 ontstonden in de wijken Bospolder-Tussendijken al snel talrijke initiatieven om buurtbewoners in nood te helpen. In deze wijken loopt sinds twee jaar het wijkontwikkelingsprogramma Veerkrachtig Botu 2028. De doelstelling van dit programma is om de wijken veerkrachtiger te maken, onder andere door formele en informele sociale netwerken beter met elkaar te verbinden en te werken met methodes van community building.
Hoe reageren bewoners en lokale ondernemers in deze wijken op de gevolgen van het Covid-19-virus? Welke hulpvragen komen naar voren in deze crisissituatie? Wat voor soort lokale initiatieven zijn er ontstaan om de hulpvragen te beantwoorden? Wie komt er in actie? En wat is de relatie met reeds bestaande initiatieven en het programma Veerkrachtig BoTu 2028?
Om antwoorden op deze vragen te vinden zijn we in april van start gegaan met telefonische interviews volgens de sneeuwbalmethode. We hebben met 67 initiatiefnemers gesproken en uitgebreide kwalitatieve data kunnen verzamelen die we in het vervolg met behulp van afstudeerders sociologie van de Erasmusuniversiteit verder willen analyseren.
Merwe-Vierhavens Verhalencafé
Eerste resultaten
Uit eerste analyses van gesprekken blijkt dat er een groot aantal nieuwe initiatieven is ontstaan om buurtbewoners te ondersteunen. Die werden voornamelijk opgestart door actieve buurtbewoners en lokale organisaties, vaak in informeel verband. Daarbij valt op dat wijkbewoners en lokale informele maatschappelijke initiatieven snel en doeltreffend opereerden. Ze liepen vooruit op actie vanuit de gemeente en formele organisaties. De hulp vanuit gemeente en formele organisaties was lange tijd ontoegankelijk omdat hulpverleners en ambtenaren afwezig waren en loketten en ontmoetingsplekken gesloten werden. Toch zag je dat sommige medewerkers van de gemeente en professionele hulporganisaties snel op eigen initiatief actie ondernamen. Ze ondersteunden de initiatieven met financiële middelen, zichtbaarheid en door initiatieven met elkaar te verbinden. Individuen werkten samen over de grenzen van hun eigen organisatie heen. Een deel paste hun werkzaamheden aan om tegemoet te komen aan de veranderende vraag in de wijk.
Veel betrokkenen gaven aan dat eerdere samenwerking in de wijk heeft geleid tot actieve en goed verbonden sociale netwerken. Dat bleek cruciaal te zijn om snel te kunnen handelen in de crisissituatie. De coronacrisis heeft geleid tot een versteviging van het bestaande netwerk van initiatiefnemers, niet tot een grote uitbreiding ervan.
De eerste acute hulpvragen betroffen materiële hulp, zoals laptops voor thuisonderwijs van kinderen en boodschappen. Andere vragen kwamen pas later in beeld, zoals over het voorkomen van eenzaamheid en het betrekken van jongeren die voor overlast in de wijk zorgden. De initiatieven waren veelal gericht op gezinnen en het aanbod was groter dan de vraag. Dit komt mogelijk ook omdat bewoners in nood onzichtbaar bleven. Persoonlijk contact is vaak cruciaal om hulpvragen te signaleren.
Er is een duidelijke wens om de samenwerking tussen buurtbewoners, overheid en wijkinitiatieven in de toekomst te waarborgen. Dat is moeilijk doordat energie en inzet vanuit vrijwilligers uitput. Er zijn financiële middelen nodig om samenwerking te verduurzamen.
Jade Corsica en Alida Adriaan vertellen over Pop-up supermarkt Yess! tijdens het Merwe-Vierhavens Verhalencafé
Hoe gebruiken we de resultaten?
Omdat de initiatieven voor velen als inspiratiebron dienen, is er een website gemaakt waarop alle initiatieven worden weergegeven in de vorm van korte verhalen. Daarnaast verwerken we de resultaten in de Monitor Veerkrachtig BoTu, een meerjarige monitor waarmee we het programma Veerkrachtig BoTu 2028 volgen en evalueren.
In Bospolder-Tussendijken zijn tijdens de eerste lockdown veel initiatieven ontstaan. Maar is dat bijzonder? Wat gebeurde er in andere wijken? Samen met onderzoekers van de Erasmus Universiteit en de Kenniswerkplaats Leefbare wijken organiseerden we een workshop waarin we de eerste resultaten met wijknetwerkers, initiatiefnemers en gebiedsbestuurders interpreteerden en vergeleken met drie andere Rotterdamse buurten: Hoogvliet, Agniesebuurt en Kleiwegkwartier. Een tweede workshop staat gepland en heeft als doel om op bestuurlijk niveau te leren van de ervaringen van de initiatiefnemers. Wat ging er goed en wat kunnen we verbeteren om sterker uit de crisis te komen volgens het ‘bounce back stronger’-principe?