De Rotterdamse Tarwewijk is een doorstroomwijk: veel mensen wonen er maar kort. Om de verbondenheid van inwoners van Tarwewijk met elkaar én met de wijk te versterken, worden twee pleinen rondom het monumentale schoolgebouw aan de Zwartewaalstraat heringericht met en door mensen uit de wijk. Veldacademie heeft hiervoor een ontwerpprijsvraag uitgeschreven. Mensen uit de wijk kunnen zelf deelnemen aan de prijsvraag en ze beslissen mee welk ontwerp wint. Het winnende team werkt samen met ontwerpers van de gemeente het plan verder uit, waarna het gerealiseerd zal worden op locatie.
Veel stenen, weinig sociale binding
Tarwewijk is een oude en stenige stadswijk in Charlois met een jonge en cultureel diverse bevolking. De wijk kenmerkt zich door (verkeers)drukte aan de randen en rustige woongebieden in het hart van de wijk. Een grote doorstroom van bewoners bemoeilijkt het ontstaan van betekenisvolle sociale contacten en gemeenschapsvorming. Veel bewoners van de Tarwewijk wonen er maar kort: bijna een op de drie bewoners woont er slechts een jaar of minder en verhuist dan weer.
De gemeente Rotterdam investeert komende jaren in vergroening van de wijk, om zowel de sociale samenhang te verbeteren als de leefomgeving gezonder en klimaatbestendiger te maken. Verblijfsplekken als pleinen, sport- en speelvelden en parkjes worden heringericht en beter met elkaar verbonden door een langzaamverkeersroute.
Ontwerpprijsvraag
Om ervoor te zorgen dat de nieuwe pleinen écht van de wijk worden, heeft Veldacademie van de gemeente opdracht gekregen om de plannen beter te laten aansluiten op de dagelijkse activiteiten en behoeftes van de wijk. Om dit te doen, hebben we een ontwerpprijsvraag uitgeschreven, waar juist ook mensen uit de wijk op allerlei manieren aan kunnen deelnemen. De prijsvraag betreft een ontwerp voor twee pleinen bij het monumentale schoolgebouw aan de Zwartewaalstraat.
Bewoners, lokale ondernemers en initiatieven worden met de prijsvraag actief betrokken bij de wijkontwikkeling. Ze ontwerpen mee, schrijven mee aan het programma van eisen en hebben een belangrijke stem bij de keuze voor het winnend ontwerp. Hierdoor ontstaat er mede-eigenaarschap, dat het beheer, programmering en de sociale controle ten goede komt. Op deze manier wordt het plein duurzaam ontwikkeld.
Wijkgebonden programma van eisen
Om erachter te komen wat er in de wijk speelt en waar behoefte aan is, hebben we met allerlei mensen gesprekken gevoerd. Jongeren zijn uitgevraagd over hun wensen, er zijn straatacties georganiseerd in de zomer om erachter te komen wat passanten en wijkbewoners van de openbare ruimte vinden, en we hebben verschillende professionals (docenten, welzijnswerkers, ambtenaren, etc.) geïnterviewd. Ook zijn er workshops geweest met basisschoolleerlingen, die hun droomplein in elkaar mochten puzzelen. Uit het wijkonderzoek blijkt onder andere dat meisjes andere wensen hebben voor de pleinen dan jongens en dat ouders hun jonge kinderen na school vaak liever thuishouden, dan buiten laten spelen.
Alle inbreng uit de wijk is verwerkt in een veelzijdig programma van eisen voor de pleinen, met plekken en programma voor alle leeftijden. De pleinen moeten daarnaast natuurlijk goed aansluiten bij andere pleinen en straten in de wijk en de publieke ruimte in de Tarwewijk aantrekkelijker en groener maken.
Vijfentwintig inschrijvingen, twaalf ontwerpplannen
De prijsvraag stond open voor bewoners en organisaties uit de wijk, en studenten konden zich inschrijven voor de prijsvraag. In totaal schreven 25 teams zich in. Uiteindelijk werden er 12 ontwerpplannen ingeleverd, die gepubliceerd werden op het speciaal voor de Tarwewijk ingerichte online platform. Bekijk hier alle inzendingen.
De jury
Bewoners en organisaties uit de wijk konden stemmen op hun favoriete inzending. Zij vormden samen de publieksjury. Daarnaast werden de plannen beoordeeld door een vakjury, bestaande uit Sandra de Bont (senior ontwerper landschap bij de gemeente Rotterdam), Indirah Tauwnaar (directeur en artistiek leider van House of Urban Arts), Bennie Tonnon (adjunct-directeur van OBS De Globe) en René van der Velde (associate professor Landscape Architecture bij de TU Delft).
Er zijn twee winnende teams verkozen; een wijkteam en een studententeam. Kenmerkend voor de plannen is toevoeging van groen in organische structuren, meer ruimte voor sport, spel en ontspanning, en de mogelijkheid voor flexibel gebruik door verschillende doelgroepen. De teams hebben de opdracht gekregen om gezamenlijk een samenhangend plan uit te werken, ondersteund door een ontwerper van de gemeente. Hiervoor hebben we een ontwerpatelier ingericht.
Ontwerpatelier
Het ontwerp wordt in een viertal werksessies uitgewerkt tot een definitief ontwerp. Ook hier werken professionals van de gemeente samen met kenners van de wijk en met studenten. Elke bijeenkomst staat er een thema op de agenda, waarbij er extra ervaringsdeskundigen uit de wijk worden uitgenodigd. Eind 2021 moet het ontwerp klaar zijn. Daarna gaat het nog een keer langs de wijk alvorens de gemeente het plan gaat realiseren.
Onderwijsstudio
Naast de ontwerpprijsvraag werken studenten van verschillende opleidingen aan herinrichtingsvraagstukken van de Tarwewijk. Studenten Architectuur en Stedenbouw van de TU Delft houden zich onder andere bezig met sportvoorzieningen in de wijk, met de inrichting van de openbare ruimte, ook voor doelgroepen die vaak over het hoofd worden gezien. Ze maken ook concrete ontwerpen voor de wijk. Studenten van de minor Public Health van de EUR richten zich op beweeggedrag van jongeren in de openbare ruimte. Studenten van de minor Communication Design for Interaction van de TU Delft onderzoeken vraagstukken aangaande veiligheid en territoriumgedrag in de wijk.
Online platform
Om gedurende de lockdown met de wijk in contact te komen richtten studenten een online platform in. Deze website is uitgegroeid tot communicatieplatform waarop actuele informatie te vinden is van meerdere partijen, bijvoorbeeld over evenementen. Op de site is tevens een kennisbank ingericht waar informatie te vinden is over beleid van de gemeente en het NPRZ, studentenprojecten en uitkomsten van ons veldonderzoek. Bekijk de website.