In de jaren ‘60 buurt Reyeroord, in deelgebied IJsselmonde, komen aankomende jaren een aantal beheeropgaven bij elkaar. De riolering moet vervangen worden en in het kader van de energietransitie gaat een groot deel van de huishoudens van het gas af. Gemeente Rotterdam ziet deze opgaven als vertrekpunt om Reyeroord toekomstbestendig te maken.
Toekomstbestendig op het fysieke vlak, door de buurt klimaatadaptief te maken, circulair en energiezuinig. En op het sociale vlak, door het verminderen van armoede, het vergroten van de sociale cohesie en het verbeteren van de gezondheid. Om deze doelen te behalen werkt de gemeente samen met bewoners, ondernemers en partners. Vanaf 2018 wordt dit gedaan in zogenaamde “Stad-ups”; kleine experimenten in de wijk. De stad-ups maken onderdeel uit van het Living Lab Slim Beheer waarin Stadsbeheer door middel van experimenten en in samenwerking met bewoners en ondernemers onderzoek doet naar toekomstbestendige beheersvormen van de stad.
Eén van de stad-ups is ‘binnentuinen’. Met binnentuinen worden de gemeenschappelijke tuinen tussen en rond appartementsgebouwen bedoeld. Het grootste deel van de tuinen zijn in eigendom van de gemeente, maar worden beheerd door de omliggende VvE’s. In dit experiment wordt onderzocht hoe de ontwikkeling van de gemeenschappelijke tuinen kunnen leiden tot sociale en fysieke verbeteringen.
Gemeente Rotterdam heeft Veldacademie gevraagd om voor de stad-up binnentuinen een ‘voorbeeldproject’ te creëren. Dit voorbeeldproject moet inzicht geven in welke mogelijkheden (en beperkingen) er zijn om een gemeenschappelijke (binnen)tuin integraal te ontwikkelen en welke fysieke en sociale doelstelling hiermee behaald kunnen worden.
Werkwijze
Om het voorbeeldproject te creëren is een ontwerpatelier opgezet, bestaande uit drie workshops. In de workshops werkten ambtenaren van diverse afdelingen en met verschillende expertises samen. De workshops zijn uitgevoerd aan de hand van een concrete casus in Reyeroord. Joost van Dijk heeft namens Stichting Tussentuin gefungeerd als ateliermeester.
In de eerste workshop op 16 oktober 2018 werd aan de deelnemers gevraagd om in twee teams hun ideale binnentuin te ontwerpen, op basis van de thema’s verblijven en ontmoeten, gezonde leefomgeving, duurzaamheid en klimaatadaptatie. Het doel van deze sessie was om ideeën en opgaven te verzamelen. In de tweede workshop op 1 november 2018 zijn de ideeën en uitgangspunten in zes teams verder uitgewerkt en onderzocht op onder meer de technische, juridische en financiële haalbaarheid. Ook is er gekeken naar omgevingsfactoren en beheerscenario’s die bepalend zijn voor de inrichting van de tuin. In de derde workshop op 16 november 2018 zijn er drie mogelijke scenario’s voor beheer en eigendom uitgewerkt. In het voorjaar van 2019 is er met bewoners een eerste ontwerpworkshop gehouden.
Resultaat
In de workshops zijn een aantal thema’s naar voren gekomen die onlosmakelijk verbonden zijn met het ontwikkelen van een gemeenschappelijke (binnen)tuin. Deze thema’s zijn onder meer technisch, juridisch, ecologisch en sociaal van aard. Per thema is toegelicht wat binnen de casus de huidige situatie is, hoe dit thema de inrichting van de tuin beïnvloed en hoe dit raakt aan sociale en fysieke doelstellingen van de gemeente Rotterdam. Aan de hand van de thema’s zijn een aantal ontwerpprincipes geformuleerd. Deze zijn gevisualiseerd in een axonometrische illustratie. De visualisatie is geen inrichtingsvoorstel, maar geeft een overzicht van de verschillende onderwerpen die aan bod komen bij het ontwikkelingen van een gemeenschappelijke (binnen) tuin. De inrichting van een tuin is uniek voor elke locatie, en wordt gevormd door de lokale condities en de wensen van bewoners.
