Het gebruik van fiets en openbaar vervoer neemt in Rotterdam al jaren toe. Toch is de auto nog altijd dominant aanwezig in de dichtbebouwde stedelijke omgeving. Dit zorgt ervoor dat fietsers en voetgangers beperkte ruimte hebben om zich op een fijne manier te bewegen door hun wijken en de stad. In dit kader doet Veldacademie in opdracht van Gemeente Rotterdam onderzoek naar de actieve mobiliteit in Oud-Charlois. Doel is om (voorlopig) tijdelijke interventies te testen die de wijk prettiger en veiliger moeten maken voor voetgangers en fietsers.
Mobiliteitstransitie in dichtbebouwde stad
Veldacademie doet onderzoek naar actieve mobiliteit in Oud-Charlois. Onder actieve mobiliteit wordt verstaan: voetgangers- en fietsverkeer. Rotterdam blijft groeien en dus is het belangrijk om de beperkte ruimte goed in te delen. Het stadscentrum wordt momenteel steeds meer verbeterd op het gebied van mobiliteit, passend bij een transitie naar een stedelijke omgeving waarbinnen andere vervoersmiddelen dan de auto ruimer baan krijgen. Zo is de Coolsingel voor meer dan 60 miljoen euro getransformeerd. Het is een mooi voorbeeld van hoe voetgangers en fietsers meer ruimte krijgen in de stad met de auto als gast. Maar niet alleen het centrum, ook de wijken rondom het centrum hebben aandacht nodig op het gebied van mobiliteit.
Oud-Charlois heeft een karakteristieke dorpskern met een historisch verleden dat bewaard is gebleven. Hierdoor zijn ook de wegenstructuren intact gebleven en is een nieuw deel later daar omheen aangelegd. Veel mensen gebruiken de auto om naar het werk te reizen of op andere plekken in of rond Rotterdam, maar ook in de wijk zelf, om bijvoorbeeld naar winkels te komen. Het autogebruik van wijkbewoners is zeker ook hoog omdat Rotterdam-Zuid, en zeker Oud-Charlois, weinig goede OV-verbindingen heeft.
Bewoners in actie voor veiligere verkeerssituatie
Bewoners van Oud-Charlois komen dagelijks gevaarlijke verkeerssituaties tegen in de wijk. Dit maakt de wijk waarin zij wonen minder prettig om in te bewegen. Stichting Charlois aan de Vliet is een bewonersinitiatief opgericht door bewoners van de Boergoensevliet in Oud-Charlois. De stichting is zeer actief als het gaat over de instandhouding van groen en water, verkeersveiligheid en de leefbaarheid in de wijk. Ze ontwikkelen (ruimtelijke) plannen die ze voorstellen bij de gemeente, in de hoop de wijk te verbeteren. Zo zijn er recent meerdere ideeën bedacht om de verkeerssituatie op de Boergoensevliet te verbeteren. De Gemeente Rotterdam wil in goed overleg aan de slag met die ideeën maar vindt het belangrijk de mobiliteitsopgave breed aan te vliegen. Delen andere bewoners uit de wijk de ideeën van de bewonersgroep en zorgen de voorgestelde interventies niet voor opstoppingen in andere delen van de wijk? De gemeente wil hier eerst onderzoek naar laten doen en heeft Veldacademie gevraagd dit onderzoek uit te voeren. Waar de focus tot nu toe heeft gelegen op het ophalen van bewonerservaringen, heeft dit onderzoek uiteindelijk als doel om tijdelijke ruimtelijke interventies uit te voeren en te testen om de verkeersveiligheid voor fietsers en voetgangers te verbeteren.
Wandel- en fietswijk Oud-Charlois
Desgevraagd geeft een groot deel van de bewoners van Oud-Charlois aan dagelijks te wandelen of fietsen. Dit doen ze echter niet per se voor hun plezier maar vooral om praktische redenen zoals: om bij de winkels te komen of op andere plekken in Rotterdam. Want, zo geeft een bewoner aan: “De wegen zijn prima om van a naar b te komen, maar voor ontspannen fietsen moet je te veel om je heen kijken. Er is te weinig ruimte en te weinig groen”. Veel respondenten geven aan dat ze vaker zouden gaan wandelen of fietsen als de wijk veiliger zou zijn ingericht. Hierbij is wel opvallend dat wanneer dit ten koste van de ruimte voor auto’s zou gaan, men er minder behoefte aan heeft.
Bewoners hebben ook aangegeven wat favoriete en onprettige fiets- en wandelplekken zijn in de buurt. Zo wordt het Zuiderpark gekozen als favoriete fiets- en wandelplek, door de ruimte en het groen. De drukke en ietwat chaotische Wolphaertsbocht wordt vaak aangegeven als onprettige plek om te fietsen en te wandelen. Opvallend is dat de Boergoensevliet veelvuldig wordt benoemd als favoriete wandelplek vanwege de fijne wandelpaden langs het water maar tegelijkertijd ook wordt ervaren als onprettige fietsplek, met name door hardrijdend autoverkeer. In de gesprekken vertellen bewoners ook dat het wijkdeel van de Arendsweg tot aan de Fuutstraat voor zeer veel verkeersproblemen zorgt. Rondom de scholen is er op bepaalde tijden een enorme drukte waardoor er gevaarlijke situaties ontstaan. Op dat moment domineert de auto in de gehele wijk waardoor het onprettig is om er te lopen of fietsen.
Tijdens gesprekken zijn er al concrete ideeën aangedragen door bewoners in de vorm van tijdelijke interventies. Denk aan het plaatsen van drempels, eenrichtingswegen, 30 km/h borden plaatsen, visuele prikkels om langzamer te rijden, en het plaatsen van sfeerverlichting.
Directe terugkoppeling van onderzoeksresultaten
Bij het onderzoek staan bewoners uit de wijk centraal. Om met hen in contact te komen is gebruik gemaakt van een communicatiespecialist uit de wijk. In een online-enquête hebben 424 bewoners hun ervaringen en wensen gedeeld. Vervolgens heeft Veldacademie observaties gedaan in de wijk, hieruit is fotomateriaal voortgekomen en zijn diverse bevindingen vanuit de enquête bevestigd. Om uitgebreider met bewoners in gesprek te kunnen, zijn er focusgroepen georganiseerd. Tijdens deze focusgroepen zijn de knelpunten en ideeën voor de wijk verzameld op kaartmateriaal. Om een nog scherper beeld te krijgen van de verkeerssituatie in Oud-Charlois zijn ook scholen en ondernemers uit de wijk geïnterviewd.
De stappen en resultaten van het onderzoek zijn openbaar en terug te vinden op een online omgeving met kaartmateriaal en documentatie. Op deze manier geeft Veldacademie de informatie die verzameld is direct terug aan de wijk. Ook voor opdrachtgever Gemeente Rotterdam is het zo overzichtelijk wat er allemaal is opgehaald tijdens het onderzoek.
De wijk als leerplek
Dankzij het onderzoek kon een studente Ruimte Ontwikkeling en Planologie van de Hogeschool Rotterdam onderzoekservaring opdoen. Onder begeleiding van Veldacademie heeft de stagiaire de gehele eerste fase van het onderzoek meegemaakt: data analyseren, veldwerk uitvoeren in de wijk en bundelen van onderzoeksresultaten. De stagiaire is daarbij veelvuldig in contact geweest met bewoners, de opdrachtgever en het wijkteam vanuit de Gemeente Rotterdam. Parallel aan het onderzoekstraject voert de stagiaire een zelfstandig onderzoek uit waarin ze aan de hand van een ruimtelijk ontwerp Oud-Charlois fietsvriendelijker probeert te maken.
Vervolg
De bewonerservaringen zijn de afgelopen maanden uitgebreid bevraagd en gepresenteerd. Daarna zal een uitwisselingsmoment met de opdrachtgever plaatsvinden om alle resultaten door te lichten en een eerste aanzet te doen tot het ontwerpen van interventies voor de wijk. In een volgende fase van dit onderzoek zullen de interventies voorgelegd worden aan de wijkgebruikers om vervolgens daadwerkelijk uitgevoerd en getest te gaan worden.