De Tarwewijk in Rotterdam kampt met een gebrek aan sociale cohesie en een hoge doorstroomsnelheid van de bewoners. Daarom liggen er nu plannen om de huidige woningvoorraad te vervangen voor grotere nieuwe gezinswoningen. In Nederland speelt op dit moment echter een wel bekende woningcrisis. Er is een groot tekort aan woningen en vooral starters en inwoners met een laag inkomen hebben moeite met het vinden van een betaalbare woning. Het afstudeerproject ‘Capturing Wishes’ van Anna Buiter stelt een oplossing voor, waar waarin naast de beoogde grote gezinswoningen die de gemeente hier gaat plaatsen, ook ruimte creëren voor jonge starters met lage inkomens gecreëerd wordt. Op deze manier kunnen zij binnen de wijk hun wooncarrière starten en doorgroeien binnen de wijk. Het resulterende ontwerp bevat passende, compacte en betaalbare wooneenheden met gedeelde faciliteiten. Verder is er een hoop (semi-)publieke ruimte die inspeelt op de verschillende vragen van de wijk, om zo de veerkrachtigheid van de Tarwewijk te vergroten en een klein deel van het landelijke woningtekort aan te pakken.
Context
De Tarwewijk is een wijk in Rotterdam die goed verbonden is met de rest van de stad en het nieuwe ‘Hart van Zuid’: winkelcentrum en metro/busstation Zuidplein. Midden in de Tarwewijk ligt de Mijnkintbuurt, waar nu ruimte is voor de ontwikkeling van nieuwe woningen. Recht tegenover de ontwerplocatie ligt een groot park, wat nu nog als speeltuinvereniging fungeert. De omliggende woningen zullen in de toekomst ook op de schop genomen worden, wat betekent dat de wijk vol mogelijkheden voor verbeteringen zit. De problemen die in de wijk spelen, namelijk het gebrek aan sociale binding en de gemiddelde hoge hoeveelheid criminaliteit, kunnen met de vernieuwingen aangepakt worden.
Onderzoek
In het onderzoek worden ontwerpprincipes voorgesteld voor een co-housing project gericht op jongvolwassenen (18-27 jaar) die in de Tarwewijk in Rotterdam Zuid willen gaan wonen. Deze principes zijn gebaseerd op literatuuronderzoek, referentieprojecten, veldwerk en workshops gehouden voor studenten die bekend zijn met de ontwerplocatie.
Onderwerpen die aan de orde zijn gekomen zijn betaalbaarheid, co-housing principes en de woonwensen van jongvolwassenen die in Rotterdam Zuid willen wonen. Hoewel de doelgroep niet perfect aansloot bij de voorgestelde doelgroep, zijn de resultaten geïnterpreteerd alsof dat wel het geval was.
De belangrijkste bevindingen door de verschillende onderzoeksmethoden zijn onder andere dat er verschillende typen woningen gerealiseerd moeten worden, dat het gebouw verschillende gedeelde voorzieningen moet bevatten in kamers met een flexibele plattegrond, dat de buurt betrokken moet worden bij gedeelde ruimtes, dat wooneenheden zo klein mogelijk en met zo min mogelijk muren ontworpen moeten worden en dat badkamers en slaapkamers altijd privé moeten zijn.
Deze resultaten zijn gebundeld in een ontwerpopdracht die specifiek voor de Tarwewijk in Rotterdam Zuid is gemaakt, maar de basisprincipes kunnen ook in andere betaalbare co-woningbouwprojecten worden toegepast.
Ontwerp
Het ontwerp, wat de naam ‘De Steiger’ draagt, is voortgekomen uit het Programma van Eisen dat aan het eind van het onderzoek is opgesteld. De Steiger bestaat uit individuele en clusterwoningen, waarin een keuken met twee huisgenoten wordt gedeeld. Verder bevinden zich meerdere (semi-)openbare functies in de plint en de community-hub, als ook een grote openbare binnentuin, die doorvloeit in het park aan de voorzijde.
In de Steiger draait het allemaal om het creëren van een fijne leefomgeving, waar bewoners en wijkbewoners samen kunnen komen en de sociale binding met de wijk versterkt wordt. Daarom is er een directe verbinding gelegd tussen de openbare binnentuin van de Steiger en het eraan grenzende park. De hekken zijn om de speeltuinvereniging weggehaald, zodat iedereen van het park gebruik kan maken en het Tarwepark zo als het centrale punt binnen de Tarwewijk zal opereren.
In de plint van de Steiger bevinden zich kleine bedrijfsruimtes, die voor een lage prijs verhuurd kunnen worden aan bewoners en omwonenden. In Rotterdam Zuid is een grote behoefte aan bedrijfsruimte en veel jonge mensen willen hier hun eigen bedrijf starten. De ruimtes grenzen zowel aan de straatzijde als de publieke binnentuin, om bezoekers uit te nodigen de binnentuin ook eens te bezoeken.
De community-hub aan de voorzijde van het ontwerp, vormt een belangrijk onderdeel van de Steiger en de vernieuwde Tarwewijk. Hier kunnen bewoners, buurtbewoners en bezoekers samen gebruik maken van de faciliteiten en kennis en cultuur met elkaar uitwisselen. De hub bevat naast een grote gedeelde keuken en vergaderruimtes ook ruimte voor andere instanties uit de wijk, zoals de House of Urban Arts en de House of Hope.
In de Steiger staat ontmoeting centraal. Niet alleen tussen omwonenden en de bewoners van het gebouw, maar juist ook voor bewoners onderling. Daarom zijn alle woningen gelegen aan de galerijen die aan de binnentuin grenzen. Elke woning heeft een buitenruimte die gepasseerd wordt door de buren, om ontmoeting te stimuleren.
De woningen zijn compact, maar praktisch ingedeeld. Door middel van ingebouwde kasten en uitklapbare delen, zoals het bed en de tafel, wordt de kleine ruimte van slechts 10 m² optimaal benut. Door het kleine oppervlakte blijven de woningen betaalbaar. Daarnaast hoeven de bewoners zelf geen meubels aan te schaffen, aangezien deze zich allemaal al in de woning bevinden. Op deze manier kunnen zelfs starters met het laagste inkomen hun wooncarrière binnen de Tarwewijk starten en uiteindelijk doorgroeien naar de grote, nieuwe gezinswoningen. Zo wordt de veerkrachtigheid en de sociale cohesie binnen de Tarwewijk optimaal versterkt.