Het welzijnsbeleid gaat flink veranderen. Er moet bezuinigd worden en het nieuwe welzijnsbeleid stuurt aan op de combinatie met zorgvoorzieningen. Dit betekent dat veel wijkgebouwen moeten sluiten of anders ingericht zullen worden. Tot nu toe bestaat er geen goed overzicht van de verschijningsvorm van deze gebouwen. En over wat voor een plekken in de wijk hebben we het eigenlijk, hoe zijn deze locaties ontstaan en wat gebeurt er nu op deze locaties?
Negen scripties
Met deze vragen zijn elf studenten Bouwkunde van de Technische Universiteit Delft het archief ingedoken en op bezoek gegaan bij meer dan twintig Rotterdamse wijkgebouwen. Dit heeft negen scripties opgeleverd die ieder twee of meer gebouwen met elkaar vergelijken. De scripties geven een veelzijdig beeld van de ideeën achter het oprichten van wijkgebouwen en daarmee ook van de veelheid aan smaken van dit soort gebouwen. Is er eigenlijk wel één soort wijkgebouw vast te benoemen, of zijn er kenmerkende groepen aan te wijzen? Kunnen we in de geschiedenis aanknopingspunten vinden voor de eisen die we aan de huidige architectuur van deze voorzieningen stellen: het Huis van de wijk? Duidelijk is dat alle wijkgebouwen lokale betekenis hebben als ontmoetingsplek voor de wijk.
Context
De scriptiewerkplaats is opgezet door architectuurhistoricus Dolf Broekhuizen in samenwerking met Veldacademie. Inhoudelijk sluiten de scripties aan bij lopend onderzoek van de Veldacademie naar nieuwe vormen van zorg en welzijn en de condities waaronder zelfbeheer kan gedijen.
Kaart met overzicht accommodaties die door bouwkundestudenten zijn onderzocht.
De scripties:
1 Transformatie van kerkgebouwen, casus ’t Lispunt – Peter Swier
Peter Swier onderzoekt in deze scriptie in hoeverre wijkgebouw ‘t Lispunt is veranderd ten opzichte van vroeger, toen het nog de Heilige Familiekerk was. Swier heeft gekeken hoe ’t Lispunt vanaf 1925 tot nu is veranderd en vergelijkt de casus met andere kerkgebouwen die na de oorlog zijn getransformeerd.
2 De Nieuwe Banier als nieuw cultureel wijkcentrum – Jafeth Hagoort
De Nieuwe Banier is een relatief nieuwe wijkvoorziening die gehuisvest is in een getransformeerde drukkerij. Jafeth Hagoort onderzoekt de overeenkomst tussen de Nieuwe Banier en het concept ‘cultureel wijkcentrum’ zoals dat ontwikkeld is na de oorlog door de groep Bos in de publicatie Stad der toekomst, toekomst der Stad.
3 Is Humanitas Bergweg het buurthuis van de toekomst? - Heleen van Russen Groen
Deze locatie van zorgorganisatie Humanitas aan het Bergwegplantsoen kan een model zijn voor andere wijkgebouwen die een relatie leggen met zorgvoorzieningen. Heleen van Russen Groen kijkt naar de geschiedenis van de ouderenhuisvesting op deze locatie en beschrijft hoe het complex meer en meer een betekenis als wijkvoorziening heeft gekregen.
In deze scriptie wordt wijkgebouw het Klooster vergeleken met andere wijkcentra zoals Stereo, LCC Larenkamp en het eerste particulier gefinancierde wijkgebouw ‘volkshuis Ons Huis’. De analyse maakt zichtbaar hoe de betekenis van het Klooster voor de buurt steeds weer opnieuw inhoud krijgt.
5 Wijkgebouwen voor sociale verbetering – Marien Teeuw
Wat hebben het Sociaal Cultureel Centrum in het tijdelijke ‘Brabants Dorp’ (nabij Zuidplein) en het Millinxparkhuis in de Tarwewijk met elkaar gemeen? Ze zijn allebei gebouwd als voorziening om sociaal zwakkere wijken te verbeteren. Marien Teeuw laat zien hoe de ideeën achter het inmiddels vijftig jaar geleden gesloopte Sociaal Cultureel Centrum van de beroemde architect Jaap Bakema nog steeds actueel zijn.
6 Gemeenschapshuizen in Fabriekskolonies en Tuinsteden – Sjim van Beijsterveldt
Sjim van Beijsterveldt gaat in zijn scriptie op zoek naar de geschiedenis van twee van de eerste wijkgebouwen van Rotterdam: het Zuidervolkshuis in Vreewijk (tegenwoordig sociaal-cultureel centrum de Brink) en het Feestgebouw Courzand op Heijplaat (tegenwoordig een café). De scriptie laat zien dat particuliere initiatiefnemers vonden dat deze wijkgebouwen een essentieel onderdeel zijn van de door hen opgezette ‘tuinwijken’ en ‘fabriekskolonies’. De wijkgebouwen zijn nog altijd bepalend voor de identiteit van deze plekken.
7 Buurthuizen in de Homerusbuurt in Rotterdam Lombardijen – Wieger Bronstring
In Lombardijen zijn, tijdens de bouw van de wijk in de jaren zestig, twee wijkgebouwen op een steenworp van elkaar gebouwd: de Kameleon en wijkgebouw Lombardijen. Wieger Bronstring onderzoekt waarom deze wijkgebouwen zo dicht bij elkaar zijn gebouwd, met welke motieven ze zijn ontworpen en welke functie in de wijk de gebouwen nu hebben.
8 Plintgebonden wijkaccommodaties - Peter Mudde
Peter Mudde beschrijft in zijn scriptie drie recente voorbeelden van wooncomplexen voor ouderen die een wijkfunctie hebben in de plint (begane grond) van het gebouw. Twee ervan zijn hele nieuwe gebouwen: de Kristal in Nesselande en Trefpunt de Dijk in IJsselmonde. De derde is een verbouwde seniorenflat uit de jaren zestig: de Nieuwe Nachtegaal in Oud-Charlois. De scriptie laat zien dat het soms gewaardeerd wordt om wijkvoorzieningen te combineren met ouderenhuisvesting, maar soms ook niet.
Een schoolgebouw dat speciaal is ontworpen om een buurtvoorziening op te nemen in een brede school programma. In zijn scriptie onderzoekt Robert Jan hoe men in het ontwerp heeft rekening gehouden met de samenwerking tussen wijkactiviteiten en onderwijs door twee gebouwen met elkaar te vergelijken: buurthuis de Mozaïek in het Oude Noorden en MFA ’t Huys in Crooswijk.