Veldacademie is met de Gemeente Rotterdam en AIR/Van der Leeuwkring een experiment gestart - ‘Ontwerpend Ontwikkelen’. In dit experiment wordt ontwerpend onderzoek ingezet om met een brede groep stakeholders een opgave voor een concrete gebiedsontwikkeling te verkennen. Specifiek gaat het om de zoektocht naar de publieke (of maatschappelijke) waarden die rond een concrete bouwopgave voor wijk en bewoners gerealiseerd kan worden. Waarden die een smalle definitie op basis van een gebruikelijk programma van eisen overstijgen. Het experiment is uitgevoerd in vijf Rotterdamse gebieden.
Vervangingsopgave als aanleiding
Bij de gemeente Rotterdam wordt de komende jaren 20% van het maatschappelijke vastgoed vervangen. Deze grote publieke investering vormt de aanleiding om de manier hoe maatschappelijk vastgoed wordt ontwikkeld te overdenken: niet gewoon vervangen door nieuwbouw op basis van een aantal vastomlijnde randvoorwaarden maar in een open proces met verschillende stakeholders onderzoeken hoe deze investering breed ingezet kan worden voor een positieve impuls voor de wijk en haar bewoners. Ofwel: hoe de investering kan bijdragen aan meervoudige publieke waardecreatie.
Waarom ontwerpend ontwikkelen?
Het traject heet ontwerpend ontwikkelen omdat een of meerdere publieke bouwopgaven worden ingezet voor een brede waardeontwikkeling. Dat betekent dat ernaar wordt gestreefd om meerdere beleidsdoelen slim met elkaar te combineren en met een (in verhouding kleine) extra investering veel meer waarde voor wijk en bewoners te creëren. Denk aan een verouderde school en sportzaal die beiden aan vervanging toe zijn. In plaats van beide gebouwen los van elkaar nieuw te bouwen, wordt nu onderzocht hoe je de sporthal breder kan inzetten en of je de kwaliteit van de openbare ruimte meteen kunt verbeteren. Misschien is er behoefte aan een wijkbibliotheek of atelierruimte bijvoorbeeld en kan die ook een plek krijgen in het nieuwe gebouw.
Het lastige is dat veel gemeentelijke afdelingen (en budgetten) nog sectoraal georganiseerd zijn en de opbrengsten van een soortgelijke ontwikkeling soms bij andere beleidsdoelen terecht komt. Dat vergt een omdenken waarin de opgave in de wijk centraal staat. Maar het is ook een zoektocht naar nieuwe exploitatiemodellen. De opgave stopt natuurlijk niet als het gebouw af is. Best een gepuzzel dus waarbij AIR/Van der Leeuwkring hun expertise inzetten op het gebied van gebiedsontwikkeling in om bij de experimenten mee te denken.
Wat doet de Veldacademie hierin?
Veldacademie heeft voor dit traject een methode voor publieke waardecreatie ontwikkeld die ze in alle experimenten heeft getest. De methode is gebaseerd op referentieonderzoek naar reeds gerealiseerde gebouwen of openbare ruimtes. Publieke waarden kunnen best vaag zijn, daarom is in de methode gezocht naar een concretisering van waarden voor ruimtelijke ontwikkeling. De vraag is bijvoorbeeld of een gesprek over publieke waarden verschillende belangen kan beter verbinden. We zijn ook benieuwd wat voor soort waarden door de stakeholders worden gekozen voor de opgave en of men die later in het ontwerp terug zou zien.
Vervolg
Er is veel opgehaald in dit traject. Op dit moment werkt de Veldacademie aan verschillende deelproducten om de resultaten toegankelijk te maken, zoals het referentieonderzoek, een vervolg op de trendstudie (door Dolf Broekhuizen), de evaluatie van de experimenten en workshopmateriaal voor een co-creatieve methode voor waardecreatie. Dit is binnenkort beschikbaar op onze website.